राज्यातील एक प्रमुख कृषी शिक्षणसंस्था म्हणून ओळखले जाणारे वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ (वनामकृवि) सध्या गंभीर शिक्षक अपुऱ्या पदांची समस्या भोगत आहे. विद्यापीठाच्या ७ विद्याशाखांअंतर्गत असलेल्या १६ घटक (शासकीय) महाविद्यालयांपैकी १४ महाविद्यालयांत तब्बल २५३ शिक्षकवर्गीय पदे रिक्त आहेत. एकूण मंजूर ४१४ पदांपैकी फक्त १६१ पदांवरच कर्मचारी कार्यरत असून उर्वरित पदे दीर्घकाळापासून भरली गेलेली नाहीत. यामुळे संपूर्ण शिक्षण व्यवस्थेवर प्रश्नचिन्ह उभं राहिलं आहे.
२०२४ मध्ये नवीन चार कृषी महाविद्यालये सुरू करण्यात आली, मात्र त्यापैकी केवळ जिरेवाडी (बीड) आणि परळी वैजनाथ येथील महाविद्यालयांसाठीच पदांचा आकृतिबंध मंजूर करण्यात आला आहे. लिहावाडी (सिल्लोड) आणि नांदेड येथील नव्याने सुरू करण्यात आलेल्या महाविद्यालयांना अद्याप शासकीय मंजूरी आणि इमारती उपलब्ध नाहीत, आणि ती तात्पुरत्या इमारतींमध्ये सुरू करण्यात आली आहेत. त्यामुळे एकीकडे नवीन महाविद्यालयांची संख्यात्मक वाढ दिसतेय, पण दुसरीकडे मूलभूत सुविधा आणि मनुष्यबळ यांची उणीव जाणवते आहे.
सध्या २०२५-२६ या शैक्षणिक वर्षातील प्रवेश प्रक्रिया सुरू आहे, मात्र शिक्षकांची भरती न झाल्यामुळे आणि कंत्राटी शिक्षण सहयोगींची भरती बंद असल्यामुळे कार्यरत शिक्षकांवर अतिरिक्त बोजा पडतो आहे. अध्यापनाच्या गुणवत्ता कार्यावर याचा थेट परिणाम होत असून, विद्यार्थ्यांच्या ज्ञानार्जनावरही प्रतिकूल प्रभाव पडत आहे.
विशेष म्हणजे ‘वनामकृवि’मध्ये एकूण २,९७२ पदे मंजूर आहेत, मात्र सततची भरती प्रक्रिया बंद आणि सेवानिवृत्तीमुळे त्यातील तब्बल १,८९० पदे रिक्त आहेत, म्हणजेच ६३.५९% पदे सध्या रिक्त आहेत. ही आकडेवारी शिक्षण क्षेत्रातील गंभीर अपयश दर्शवते. अशा परिस्थितीत दर्जेदार कृषी शिक्षण देण्याचा दावा धोक्यात आला आहे.
राज्य सरकारने यंदाच्या अर्थसंकल्पीय अधिवेशनात ‘वनामकृवि’मधील रिक्त पदांची भरती तीन महिन्यांत पूर्ण करण्याचे आश्वासन दिले होते. या आश्वासनानंतर सुधारित आकृतिबंध तयार करण्याचे निर्देशही दिले गेले. मात्र, नवीन शैक्षणिक वर्ष सुरू झाल्यावरही प्रत्यक्षात भरतीची प्रक्रिया अद्याप सुरू झालेली नाही. त्यामुळे शासनाचे आश्वासन हवेतच विरले असल्याची भावना शिक्षक संघटनांमध्ये आहे.
कृषी विद्यापीठ कर्मचारी संघटनेचे अध्यक्ष डॉ. शिवाजी शिंदे यांनी स्पष्ट केले की, “नवीन महाविद्यालयांमध्ये तत्काळ शिक्षकवर्गीय पदांची भरती अत्यावश्यक आहे. सध्या कार्यरत अपुऱ्या मनुष्यबळामुळे कार्यतत्परता आणि गुणवत्तेवर थेट परिणाम होत आहे. विद्यापीठ स्तरावरील कंत्राटी शिक्षण सहयोगी पदे देखील भरली जात नसल्यामुळे बोजा वाढला आहे.”
पदवी, पदव्युत्तर व आचार्य पदवी अभ्यासक्रमांमध्ये प्रवेश क्षमतेनुसार दरवर्षी हजारो विद्यार्थी प्रवेश घेत आहेत, मात्र त्यांना अपेक्षित सुविधा, मार्गदर्शन आणि प्रयोगात्मक शिक्षण मिळत नसल्याने त्यांच्या भविष्यावर परिणाम होतो आहे. ही परिस्थिती दीर्घकाळ चालू राहिल्यास राज्यातील कृषी शिक्षणाची पतच कमी होईल, असा इशाराही संघटनेकडून देण्यात आला आहे.
सरकारने तातडीने पुढाकार घेऊन, रिक्त पदांच्या भरतीसाठी वेळेवर कारवाई करणे आवश्यक आहे. अन्यथा विद्यार्थी, पालक व शिक्षकवर्ग यांच्यातील असंतोष अधिक वाढून शिक्षणाचा दर्जा आणि विद्यापीठाचा विश्वासार्हतेवर प्रश्नचिन्ह उभं राहील. ‘वनामकृवि’सारख्या महत्त्वाच्या संस्थेतील ही भरती रखडणे म्हणजे भविष्यातील कृषी क्षेत्राला अडचणीत आणणारे संकेत आहेत.
