मागील आठवड्यात जाहीर झालेल्या शिक्षक पात्रता परीक्षेचा निकाल अत्यंत कमी म्हणजेच फक्त 3.38% उमेदवार उत्तीर्ण झाले आहेत. भविष्यात गुणवत्तापूर्ण शिक्षकांची मागणी वाढत जाणार असली, तरी त्यासाठी आवश्यक तयारी आणि प्रणाली निर्माण करण्यात आपण अपयशी ठरत आहोत.
पूर्वी केवळ शैक्षणिक आणि व्यावसायिक पात्रतेच्या आधारावर शिक्षक होता येत असे. मात्र, बालकांचा मोफत व सक्तीच्या शिक्षणाचा अधिकार अधिनियम 2009 लागू झाल्यानंतर शिक्षक पात्रता परीक्षा अनिवार्य झाली. त्यामुळे परीक्षेसाठी अर्ज करणाऱ्या विद्यार्थ्यांची संख्या वाढली असली, तरी निकालाचा आलेख मात्र स्थिर राहिला आहे. त्यामुळे शिक्षणशास्त्र महाविद्यालयांचा दर्जा घसरला आहे का? विद्यार्थ्यांचा या क्षेत्राकडे ओढा कमी झाला आहे का? असे प्रश्न उपस्थित होऊ लागले आहेत.
या वर्षीच्या परीक्षेत सुमारे 3.53 लाख परीक्षार्थी बसले होते, मात्र त्यातील केवळ 11,168 उमेदवार पात्र ठरले. विशेषतः सहावी ते आठवी गटासाठी गणित आणि विज्ञान विषयांत 21,414 विद्यार्थी उत्तीर्ण, तर सामाजिक शास्त्रासाठी केवळ 4,045 उमेदवार उत्तीर्ण झाले. या अत्यल्प निकालामुळे शिक्षक होऊ इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांसमोरील अडचणी वाढत आहेत, आणि शिक्षण क्षेत्राची गुणवत्ता घसरत असल्याची लक्षणे दिसत आहेत.
शिक्षक होण्यासाठी केवळ शैक्षणिक पात्रता पुरेशी नाही. त्यासोबतच विद्यार्थ्यांचे मानसशास्त्र, प्रभावी अध्यापन कौशल्य, आणि आशयज्ञान समृद्ध करण्यावर भर देण्याची गरज आहे. सरकार राष्ट्रीय शिक्षण धोरण 2020 अंतर्गत बीएड चार वर्षांचा करण्यासारखे बदल करत आहे, पण प्रत्यक्ष अध्यापन पद्धतीत सुधारणा होत नाही, तोपर्यंत शिक्षक घडवण्याची प्रक्रिया प्रभावी ठरणार नाही.
जर लवकरच शिक्षणशास्त्र महाविद्यालये, अभ्यासक्रम, आणि प्रशिक्षण प्रणालीमध्ये सुधारणा केल्या नाहीत, तर भविष्यात शिक्षणाच्या गुणवत्तेबाबत मोठे प्रश्न निर्माण होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे आजच या समस्येकडे गांभीर्याने लक्ष देणे आवश्यक आहे.
