भारत सरकारने असंगठित क्षेत्रातील मेहनतकऱ्यांसाठी एक मोठे आणि ऐतिहासिक पाऊल उचलले आहे. E Shram Card Yojana 2025 अंतर्गत आता प्रत्येक पात्र मजुराला वृद्धावस्थेत दरमहा ₹3000 पेन्शन मिळणार आहे. दिवसभर कष्ट करून घर चालवणाऱ्या आणि भविष्यासाठी चिंतेत असणाऱ्या कोट्यवधी मजुरांसाठी ही योजना एक मोठा दिलासा ठरत आहे. बांधकाम, शेती, घरगुती काम, वाहनचालक, विक्रेते आणि इतर असंख्य असंगठित क्षेत्रांमध्ये काम करणाऱ्या मजुरांना याआधी सामाजिक सुरक्षा किंवा निश्चित पेन्शनची हमी नव्हती. पण या योजनेमुळे तेही आता स्वतःच्या कष्टावर सुरक्षित भविष्य घडवू शकतील.
ई-श्रम कार्ड योजना श्रम आणि रोजगार मंत्रालयाद्वारे चालवली जाते. प्रत्येक मजुराला एक खास डिजिटल ई-श्रम कार्ड दिले जाते, ज्यात त्यांचे सर्व तपशील सुरक्षितरीत्या नोंदवलेले असतात. 2025 मध्ये या योजनेत एक महत्त्वाचा बदल करण्यात आला आहे— 60 वर्षांचे झाल्यावर पेन्शनची रक्कम थेट मजुराच्या आधार-लिंक खात्यात जमा केली जाणार आहे, त्यामुळे कुठलीही धावपळ किंवा मध्यस्थ नाही.
या योजनेची पात्रता अतिशय सोपी आहे— अर्जदाराचे वय 18 ते 40 वर्षे दरम्यान असावे, तो भारतीय नागरिक असावा, ई-श्रम कार्ड आधीच बनलेले असावे आणि त्याचे बँक खाते आधारशी लिंक असावे. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे अर्जदार कोणत्याही इतर सरकारी पेन्शन योजनेंतर्गत नसावा. कोणत्याही असंगठित क्षेत्रात काम करणारे— मग ते मजूर, शेतमजूर, घरगुती कामगार, ठेलेवाले, चालक किंवा स्वरोजगार करणारे असोत— सर्वजण पात्र आहेत.
पेन्शन मिळवण्यासाठी मजुराने प्रत्येक महिन्याला फक्त वयानुसार अतिशय कमी योगदान द्यावे लागते. उदा., 18 वर्षांचे असताना योजना घेतल्यास फक्त ₹55 महिना, तर 40 वर्षांचे असताना ₹200 महिना योगदान द्यावे लागते. उर्वरित रक्कम सरकार स्वतः देते— म्हणजेच मजुर आणि सरकार मिळून त्यांचे सुरक्षित भविष्य घडवतात.
योजनेत अर्ज करणेही खूप सोपे आहे. जवळच्या CSC केंद्रावर जाऊन आधार कार्ड, बँक पासबुक आणि मोबाइल नंबर द्यायचा. बायोमेट्रिक पडताळणीनंतर ई-श्रम कार्ड त्वरित मिळते आणि त्याच क्षणी पेन्शन योजनेत स्वयंचलित नोंदणीही होते.
ही योजना केवळ पेन्शनपुरती मर्यादित नाही. अपघात किंवा मृत्यू झाल्यास कुटुंबाला आर्थिक मदत, सर्व व्यवहार डिजिटल असल्यामुळे पूर्ण पारदर्शकता, तसेच देशातील असंगठित मजुरांचा राष्ट्रीय डेटाबेस तयार होऊन त्यांना सरकारी योजनांचे थेट लाभ मिळण्याचा मार्ग मोकळा होतो.
साध्या भाषेत सांगायचे तर—
ही योजना मजुरांच्या जीवनात आर्थिक स्थैर्य, सामाजिक सुरक्षा आणि आत्मविश्वासाची नवी ज्योत पेटवते.
वृद्धावस्थेतही “आपल्याकडे दरमहा निश्चित उत्पन्न आहे” ही भावना एखाद्या मजुरासाठी किती मोठा दिलासा असेल याची कल्पनाही करता येत नाही.
Disclaimer:
ही माहिती विविध उपलब्ध स्रोतांवर आधारित आहे. पात्रता, नियम आणि योगदानाची रक्कम वेळेनुसार बदलू शकते. कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी अधिकृत e-Shram Portal किंवा जवळील CSC केंद्रातून अद्ययावत माहिती जरूर तपासा.
Comments are closed.