मंडणगड तालुक्यात दुग्ध उत्पादन क्षेत्रात श्वेतक्रांती घडवून आणत असताना, पशुसंवर्धन विभागाच्या अपुर्या कर्मचाऱ्यांमुळे आणि आवश्यक साधनांच्या कमतरतेमुळे प्रशासनाला मोठा धोका निर्माण झाला आहे. तालुक्यातील दुग्ध उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी पाळीव प्राण्यांची योग्य काळजी घेणे अत्यंत महत्त्वाचे असते, पण महत्त्वाच्या पशुधन विकास अधिकाऱ्यांच्या आठ पदांचा रिक्तता आणि इतर कर्मचाऱ्यांची कमतरता या कारणास्तव सेवेला बळ मिळत नाही.
गेल्या काही वर्षांत तालुक्यात दुधाळ जनावरांची संख्या आणि दुग्ध उत्पादनात मोठी वाढ झाली आहे, तरीही खासगी पशुवैद्यकीय दवाखाने नाहीत किंवा पुरेशी सुविधा उपलब्ध नाही. यामुळे पाळीव पशुधनास आजार आल्यास शेतकऱ्यांना शासकीय दवाखान्यांवर अवलंबून राहावे लागते.
तालुक्यात मंडणगड, लाटवण, शेनाळे, कुंबळे, दहागाव, म्हाप्रळ, पालवणी, देव्हारे, वेळास हे एकूण ९ दवाखाने आहेत. त्यापैकी ६ दवाखाने राज्य शासनाच्या आणि ३ जिल्हा परिषदेच्या अखत्यारित आहेत. तसेच, मुख्यमंत्री पशुस्वास्थ्य योजनेअंतर्गत एक फिरता दवाखानाही चालू आहे. या दवाखान्यांमध्ये एकूण ३३ पदे मंजूर आहेत, पण केवळ ११ पदे भरण्यात आली, उर्वरित २१ पदे रिक्त आहेत.
महत्त्वाचे म्हणजे, पशुधन विकास अधिकारी ८ पदे आणि पशुधन पर्यवेक्षक ७ पदे अशी एकूण १५ महत्त्वाची पदे भरली गेली नाहीत. याशिवाय पाच शिपायांची पदे रिक्त आहेत. सध्या केवळ तीन विकास अधिकारी आणि तीन पर्यवेक्षक तालुक्यातील पशुसंवर्धन कारभार पाहतात.
तालुक्याची डोंगराळ भौगोलिक रचना लक्षात घेता, कार्यरत कर्मचाऱ्यांवर अत्याधिक भार येतो. पाळीव कुत्रे व मांजर आजारी पडल्यास दवाखान्यात आणावे लागते, तर गाई, म्हशी, बैल यांसारख्या प्राण्यांना त्वरित उपचारासाठी अधिकाऱ्यांना जागेवर जावे लागते. त्यामुळे रिक्त पदांचा त्वरित भर आवश्यक ठरतो.
पाळीव पशुधनास गंभीर आजार आल्यास अथवा शस्त्रक्रियेची तातडीने गरज भासल्यास, तालुक्यात उपलब्ध शासकीय सुविधा हाच एकमेव उपाय ठरतो. तसेच, कालसंगत तांत्रिक साधनांचा अभावही अडथळा निर्माण करतो.
त्याचबरोबर, शासकीय योजनांचा प्रचार, प्रसार आणि प्रशासकीय कागदपत्रांचे व्यवस्थापन देखील कर्मचाऱ्यांवर अतिरिक्त भार टाकते. रिक्त पदे भरण्याशिवाय या कार्याची गती राखणे कठीण ठरते.
तालुक्यातील पशुधनाचे सध्याचे आकडे पाहता – गाई ८७४२, म्हशी ११९८, शेळी ३१८७, पोल्ट्री १८८१५ – या सर्व प्राण्यांची योग्य काळजी घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. रिक्त पदांमुळे अधिकारी आणि कर्मचारी हे अत्याधिक कामाचा भार उचलत आहेत, ज्यामुळे सेवा प्रभावी पद्धतीने देणे कठीण झाले आहे.
कोट १:
“रिक्त पदांचा भार इतर अधिकारी व कर्मचाऱ्यांवर येतो. तालुक्याची डोंगराळ रचना लक्षात घेता गावांपर्यंत पोहोचणे कठीण जाते. योग्यवेळी आणि त्वरित सेवा देण्यासाठी कर्मचारी पदे भरणे अत्यावश्यक आहे.” – पूजा शिंदे, पशुवैद्यकीय अधिकारी, मंडणगड
कोट २:
“मंडणगड तालुक्यातील पशुधन वैद्यकीय सेवा परिपक्व नाही. उपलब्ध अधिकाऱ्यांनी मोठ्या आजारात उपचार द्यावे, अन्यथा नुकसान होईल. योग्य उपचार न मिळाल्यास होणारे नुकसान भरून निघत नाही.” – भरत यादव, दुग्ध व्यावसायिक
